ابعاد مصرف حامل های انرژی توسط فرهنگستان علوم بررسی گردید
کمیاب آنلاین: به گزارش کمیاب آنلاین، عضو فرهنگستان علوم اظهار داشت: حدود دو هفته پیش در جلسه ای ابعاد مصرف حامل های انرژی از جهات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی بررسی گردید.
به گزارش کمیاب آنلاین به نقل از فرهنگستان علوم، در وضعیت فعلی اقتصاد ایران، موضوع تولید و سرمایه گذاری از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. با عنایت به چالش های اقتصادی موجود، بررسی راهکارهای بهبود وضعیت تولید و افزایش سرمایه گذاری، امری ضروری به نظر می آید. در این راستا، فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، کارگروهی با عنوان «سرمایه گذاری در تولید» تشکیل داده است تا با استفاده از نظرات کارشناسان و متخصصان، به ارائه راهکارهای عملی و سیاستی در این حوزه بپردازد. در این مصاحبه، با دکتر حسین راغفر، اقتصاددان و عضو فرهنگستان علوم، درباره ی برنامه ها، اهداف و راهکارهای این کارگروه گفتگو شده است.
دکتر راغفر ضمن اشاره به اهمیت تولید در اقتصاد کشور و موانع موجود بر سر راه آن، به نقش فرهنگستان در ارائه راهکارهای علمی و سیاستی به دولت و حاکمیت اشاره می کند. همچنین، ایشان به لزوم همکاری و تعامل بیشتر بین نهادهای علمی، دانشگاه ها و نهادهای سیاست گذار تاکید می کند و به بررسی چالش ها و فرصت های پیش روی کارگروه «سرمایه گذاری در تولید» می پردازد. این مصاحبه، تلاشی است برای تبیین نقش نهادهای علمی در حل مشکلات اقتصادی کشور و ایجاد ارتباط مؤثر بین علم و سیاست.
سوال: آقای دکتر شما مسئولیت کارگروه سرمایه گذاری در تولید را در فرهنگستان بر عهده دارید. سؤال اولم این است که بفرمایید برنامه های این کارگروه چیست و برای دستیابی به این اهداف و برنامه ها چه راهکارهایی را مد نظر دارید؟
دکتر راغفر: مسئولیتی که آقای دکتر مخبردزفولی، رییس فرهنگستان علوم به بنده ابلاغ فرموده اند، در عمل شامل دو بخش است. بخش اول، گزارشی درباره ی ارتباط بین سرمایه گذاری و تولید است که امسال در حقیقت به همین نام مزین شده است و بخش دوم، تهیه یک منشور اقتصادی برای جمهوری اسلامی است که متاسفانه با وجود گذشت ۴۷ سال از انقلاب، ما هنوز منشور مدونی در این حوزه نداریم. بدین منظور، قرار ما بر این شده است که با دوستانی که در شاخه اقتصاد فرهنگستان حضور دارند و همین طور با همکاری گروه ها و شاخه های دیگری که در فرهنگستان هستند، همچون مدیریت، روانشناسی، حقوق و علوم تربیتی - چونکه این ها مطالبی بطورکامل در رابطه با مسایل فرهنگی جامعه نیز هستند - بخشی گسترده از محققین داخل و خارج از فرهنگستان را دعوت نماییم تا در پروسه تهیه این گزارش به ما کمک کنند. ما حدود دو هفته است که این جلسات را برگزار می نماییم و طیفی از مباحث مطرح گردیده است. فکر می کنم بالاتر از دوازده سال است که هر سال با عنوان «تولید» مزین می شود، ولی ما هر سال با این واقعیت مواجه هستیم که وضعیت تولید در کشور بدتر شده است؛ با وجود همه سیاستگذاری ها یا جهت گیری هایی که حداقل در ظاهر به سود تولید مطرح شده اند. به همین دلیل، نقش تولید بسیار کلیدی است، هم در اقتصاد کشورها و هم در نتایج حاصل از آنکه بصورت رشد اشتغال، درآمد و رشد اقتصادی در کشور خودرا نشان داده است.
بنابراین، خودِ مفهوم تولید و مسئله تولید اهمیت بسیاری دارد و ما در این چند جلسه، ابتدا الزامات تولید را بررسی می نماییم و به این پرسش می پردازیم که اصلاً الزامات تولید چیست و چرا در دوازده سال گذشته، با وجود تأکیداتی که صورت گرفته، تولید بدتر شده و نه بهتر؟ در نتیجه، موانع تولید و الزامات آنرا بررسی می نماییم و امیدواریم که گزارشی در این حوزه تهیه و به فرهنگستان ارائه نماییم. همانطور که عرض کردم، این گزارش با همکاری طیفی نسبتاً گسترده از محققین در عرصه های اقتصاد و سایر علوم اجتماعی و انسانی تهیه خواهد شد، ان شاءالله. امیدواریم که تا پایان خردادماه، بتوانیم نسخه اولیه این گزارش را آماده و تقدیم فرهنگستان نماییم.
بخشی از این اقدام، به ویژه با تأکیداتی که آقای دکتر مخبر دارند، بر اساس این است که نقش فرهنگستان در حل مسایل اجتماعی و اقتصادی جامعه مورد بازنگری قرار گیرد و نقشی برجسته تر ایفا کند؛ در امتداد - اگر نگوییم مأموریتی جدید - مأموریتی که امروز برای فرهنگستان تعریف شده است. از این جهت، این اقدام در همسویی و هم راستایی با نیازهای سیاست گذاران است. آقای دکتر پزشکیان که به فرهنگستان تشریف آورده بودند، ظاهراً از فرهنگستان درخواست نمودند که در حل مسایل و مشکلات موجود در جامعه کمک و مشارکت کند و این اقدام، یکی از پاسخ ها به آن درخواست است. البته ما قبل تر، حدود دو هفته پیش، جلسه دیگری نیز درباره ی ابعاد مصرف حاملهای انرژی که یکی از مسایل امروز جامعه است داشتیم و این ابعاد مصرف حاملهای انرژی از جهات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی بررسی گردید. در حقیقت، عرض من این است که هم شاخه اقتصاد و هم گروه علوم انسانی فرهنگستان، تلاشی جدید را برای حل مسایل و مشکلات سیاستگذاری در کشور آغاز نموده اند که بطور قطع نتایج بسیار خوبی برای سیاستگذاری در کشور خواهد داشت.
سوال: کارکرد این گزارش ها به چه صورت خواهد بود؟ در قالب بسته های پیشنهادی به دولت ارائه می دهید؟ برنامه شما با ورود به این کارگروه که یکی از معضلات اصلی کشور است، چیست و راهکارتان در این راه چه خواهد بود؟ پروسه مدنظر شما چیست؟
دکتر راغفر: ما ابتدا چارچوب مسئله را مشخص کردیم و در شاخه اقتصاد فرهنگستان آنرا با دوستان به شور گذاشتیم؛ یعنی چارچوب اصلی گزارش مورد نظر و پرسش های اساسی مربوط به آنرا. سپس، متناسب تخصص های مورد نیاز، از افراد کارشناس، حتی از خارج از فرهنگستان دعوت خواهیم کرد تا گزارش های خودرا عرضه کنند و نتایج تحقیقاتشان را در اختیار فرهنگستان قرار دهند. ما نقشی تسهیل کننده برای مشارکت محققین داخلی و در صورت نیاز، خارجی ایفا خواهیم کرد. همین طور امیدواریم بتوانیم از محققینی که در شهرستان ها هستند و دسترسی کمتری به فرهنگستان دارند نیز دعوت نماییم و از نظرات کارشناسی آنها بهره بگیریم. در نهایت، گزارشی به رییس جمهور و احیانا سران سه قوه ارائه خواهد شد تا در جریان مشکلات اساسی کشور و راهکارهای ممکن قرار گیرند.
یکی از معضلات سیاستگذاری در همه جای دنیا، همچون کشور ما، این است که ذی نفوذان و ذی نفعانِ قدرتمندی در سیاستهای بخش عمومی وجود دارند که این مسئله، برندگان و بازندگانی دارد. متاسفانه در سالهای گذشته، خیلی از نهادها و جریان های اقتصادی-سیاسی کشور اهتمام کرده اند با نزدیک شدن به شخصیت ها و نهادهای سیاست گذار، منویات خودرا پیش ببرند و این امر موجب بحران های جدی اقتصادی و اجتماعی شده است. یکی از دلیلهای شرایط نامناسب اقتصادی فعلی کشور، همین نفوذ منافع ذی نفعان خاص و نادیده گرفته شدن منافع عموم مردم است.
از این جهت، امیدواریم این اقدام فرهنگستان، که به منافع گروه خاصی وابسته نیست، بتواند منافع ملی را محور بحث خود قرار دهد و نتایج حاصل از آن، با عنایت به منافع مردم، خصوصاً طبقات متوسط و پایین جامعه، صدای آنها را به مسؤلان کشور منتقل کند. از این جهت، این قدمی - اگر نگوییم نو، حداقل - در امتداد کاری است که امروز فرهنگستان آنرا به عنوان یکی از مسئولیت های خود تعریف کرده است و فکر می کنم این اقدامات به این امر کمک می نماید که سایر شاخه های مطالعاتی در فرهنگستان نیز به فکر مشارکت در حل مسایل فنی و تکنولوژیکی کشور باشند. گروههای کشاورزی، صنعت و سایر علوم مهندسی بطور قطع نقش های بسیار مهمی دارند و حرف های زیادی برای گفتن. فرهنگستان امروز به مسیری تبدیل گشته است که دیدگاه ها و نظرات کارشناسی کشور را که بخش مهمی از آن در فرهنگستان حضور دارند، به سیاست گذاران منتقل می کند.
سوال: آقای دکتر، سوابق شما نشان داده است که هم در بخش اجرائی و هم در نهاد علم بسیار پرتوان و اثرگذار بوده اید. اتصال علم به ساختار حاکمیتی همیشه چالشی اساسی بوده و عموماً گوش شنوایی برای ارائه یا شنیدن راه حل ها وجود ندارد و اگر هم شنیده شود، اجرا نمی گردد. این مشکل، ابعاد ساختاری، اعتقادی و فرهنگی دارد. به نظر می آید در این برهه، ایجاد این اتصال لازم است و اگر ایجاد نشود، شاهد لطمه های دوچندان خواهیم بود. برای ایجاد این اتصال بین نهاد علم و حاکمیت به مفهوم واقعی کلمه، با عنایت به تجربه شما در هر دو نهاد، چه گره هایی باید حل و چه اراده های جدیدی باید ایجاد شود؟
دکتر راغفر: به نکته بسیار مهمی اشاره کردید. تجربه شخصی من نشان داده است که اصلی ترین دلیل کم رنگ شدن نقش نهاد دانایی و علم در اداره و سیاستگذاری های کشور، منافع گروههای ذی نفوذ و قدرتمندی است که این وضعیت را می پسندند. تامین منافع این گروه از خواص و اصحاب قدرت، لزوماً به مفهوم تامین منافع ملی نیست و نبوده است و نتایج این عملکرد، به ویژه در سالیان بعد از جنگ تحمیلی تاکنون، نشان داده است که چگونه این فاصله هر روز بیشتر شده و نتایج اجتماعی و سیاسی آن نگران کننده شده است. برای نمونه، افزایش قیمت حاملهای انرژی، که از ابتدا قرار بود مشکلاتی را حل کند، نه فقط آنها را حل نکرد، بلکه مشکلات گوناگون دیگری را نیز ایجاد کرد. این افزایش قیمت، چون به افزایش قیمت سایر کالاها منجر می شود و گروههای ذی نفوذی در کشور وجود دارند که به کانون های قدرت وصل هستند و منافعشان در افزایش نرخها تامین می شود، به همین دلیل افزایش قیمت متغیرهای اساسی در کشور، مانند نرخ ارز، یکی از مسائلی است که گروهی بدنبال آن هستند و ذی نفعان بسیار قدرتمندی دارد که تلاش می کنند قیمت این دسته از کالاها افزایش پیدا کند، چون منافع آنها با این افزایش نرخها گره خورده است.
اما نخستین قربانیان افزایش قیمت ها، مردم و خصوصاً طبقات محروم هستند لذا همه فاکتورهای اقتصادی امروز نشان داده است که طبقات پایین جامعه به شدت لطمه دیده اند. بنابراین، پاسخ من به پرسش شما این است که منافع گروههای ذی نفوذ، اصلی ترین مانع اصلاحات اقتصادی می باشد و راهکار آن، آگاه سازی مردم و ایجاد فشار افکار عمومی است که مهم ترین عامل برای تغییر این مناسبات است. بی گمان مسؤلان کشور علاقمند نیستند که شاهد بدتر شدن وضع مردم باشند. ما در آخرین ملاقاتمان با آقای دکتر پزشکیان، ایشان تاکید کردند که هدف ما اعمال سیاست هایی که به زیان مردم باشد، نیست. اما متاسفانه در همین هفت ماه گذشته که از حضور ایشان در مدیریت اجرائی کشور می گذرد، شاهد تصویب و اجرای سیاست هایی بوده ایم که لطمه های بسیار مهلکی بر زندگی مردم وارد کرده است. علت اصلی آن هم این است که این ذی نفعان، به طور معمول رییس جمهور و کانون های اصلی تصمیم گیری های اقتصادی را محاصره می کنند و راهکار هایی ارائه می دهند که حافظ منافع خودشان است، نه مردم و القا می کنند که راهکار دیگری وجود ندارد و باید همین راه حل ها را اجرا کرد؛ درحالی که کشور راهکارهای مختلفی دارد. به نظر من، بازسازی رابطه بین مردم و حاکمیت، یکی از اساسی ترین نتایجی است که می تواند به تدوین سیاستها و راهکارهای مناسب برای اقتصاد کشور و ایجاد فضای امن برای سرمایه گذار و مردم منجر شود، فضایی که در آن، افزایش نرخها عامل بی ثباتی فکری و روحی خانوارها نباشد. فکر می کنم اقدامات آغازشده توسط فرهنگستان می تواند در این حوزه مؤثر باشد، هرچند به این معنا نیست که سیاست گذاران از فردا هرچه فرهنگستان عرضه نماید، اجرا کنند؛ چونکه ذی نفعان قدرتمندی وجود دارند. اما همین که به این پرسش پرداخته شود که چه باید کرد تا این انتقال تدریجی صورت گیرد، خود یکی از مطالبی است که مورد توجه قرار گرفته است و در گزارش ها به آن اشاره خواهد شد؛ این که حاملان این تغییرات چه کسانی باید باشند. گزارش های ما کلی و عام نخواهد بود و امیدواریم که گزارش های دقیق، مشخص و سیاسی به سیاست گذاران ارائه دهیم.
سوال: ظرفیت فرهنگستان، چه به لحاظ اعضا و چه به لحاظ ساختار، چگونه می تواند زمینه ساز شنیده شدن راهکارهای نهاد علم باشد؟ اتصال ساختاری فرهنگستان به نهادهای دولتی چگونه می تواند به این امر کمک کند؟ اعضاء فرهنگستان چه کمکی می توانند به افزایش قدرت چانه زنی فرهنگستان در ارائه راه حل ها و بسته های سیاسی کنند؟
دکتر راغفر: به نظر من، عمومی سازی علم و به ویژه راهکار هایی که امروز جامعه می طلبد و نشر این سیاست ها، به آگاه سازی عمومی منجر می شود و این آگاه سازی به سرعت به فشاری بر سیاست گذاران تبدیل می شود و آنها ناگزیر به پاسخگویی به این فشارهای اجتماعی خواهند بود. التهاب موجود، فقط در میان مردم نیست، بلکه در میان سیاست گذاران نیز وجود دارد و ادامه این شرایط، بطور قطع برای جامعه بسیار پرهزینه خواهد بود.
به همین دلیل، تصور می کنم مسؤلان دیر یا زود به این مسائل، تقاضاها و فشارهای اجتماعی پاسخ خواهند داد. به نظرم، این اقدام فرهنگستان، نوعی همکاری نزدیک تر بین نهاد علم و دانشگاه با فرهنگستان را فراهم می آورد. یعنی باید نوعی همکاری بین فرهنگستان و وزارت علوم برقرار شود و این نهادها بصورت جزیره های جدا از هم نباشند. شاهدیم که نهادهای دیگری مانند معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری نیز به وجود آمده اند. سؤال اینجاست که اگر مقرر است دولت کوچک و هزینه ها کم شود، اعضاء این معاونت از کجا آمده اند؟ همه آنها عضو هیات علمی دانشگاه ها و وزارت علوم هستند. پس چرا باید تشکیلات عریض و طویلی به نام این معاونت ایجاد کنیم؟ بجای آن، باید وزارت علوم را تقویت نماییم. در این راستا، فرهنگستان بطور قطع می تواند نقش مؤثری ایفا کند و با همکاری وزارت علوم و دانشگاه ها، به یکی از وظایف اصلی خود، یعنی نظارت بر عملکرد دانشگاه ها در سطح کشور، عمل کند. در این صورت، دانشگاه ها نیز شاهد نقش جدی تری از فرهنگستان خواهند بود و نهادها بصورت جزیره های جدا از هم عمل نخواهند کرد.
سوال: دردوره جدید، شاهدیم که صدای فرهنگستان بیشتر شنیده می شود و رفت وآمد دولتی ها به فرهنگستان افزوده شده است. این تغییرات سیاسی و اجرائی را به چه صورت ارزیابی می کنید؟
دکتر راغفر: این تغییرات بطور قطع بسیار مهم هستند، چونکه حداقل بدنه اصلی سیاست گذاران کشور، خواهان بهبود شرایط هستند. اما صدای علم و عالمان در جامعه ما کمتر شنیده شده است و این، فرصتی برای فرهنگستان است تا پژواک اندیشه های دانشگاه ها باشد. همکاری وزارت علوم و فرهنگستان می تواند این فرصت ها را گسترش دهد. متاسفانه در دو سه دهه گذشته، شاهد تضعیف نقش وزارت علوم بودیم؛ درحالی که این وزارتخانه نقشی بسیار کلیدی در حل معضلات اجتماعی و اقتصادی کشور دارد. نکته قابل توجه این است که ما امروز در پروسه گذار از شرایط گذشته به شرایط جدید هستیم و ظهور فناوری های نوظهور سبب شده است که نقش نیروی انسانی و سرمایه انسانی بیش ازپیش برجسته شود.
لذا حفظ این سرمایه های انسانی که در دانشگاه ها تربیت می شوند و مقرر است در خدمت جامعه باشند - درحالی که متاسفانه شاهد مهاجرت بی سابقه نخبگان کشور هستیم - خیلی مهم است. این همکاری بین فرهنگستان و وزارت علوم می تواند به شنیده شدن صدای بخش های مغفول مانده جامعه کمک نماید و این صدا به طورقطع به فشاری اجتماعی تبدیل خواهد شد که مسؤلان ناچار به پاسخگویی به آن خواهند بود.
سوال: آقای دکتر در کشور کمتر موضوع محور عمل شده یا تصمیم گرفته شده است، به ویژه در عرصه علوم انسانی. عنوان کارگروه شما «سرمایه گذاری در تولید» است که در نهاد علمی شکل گرفته است. این که با این عنوان مقرر است کار خاصی صورت گیرد، شاید برای برند خود فرهنگستان هم مناسب باشد که در موضوعات و مسایل مشخصی ورود می کند و می خواهد راه حل عرضه نماید. این رویکرد را به چه صورت ارزیابی می کنید؟ چونکه همیشه شاهد عناوین کلی هستیم اما حال از جزییات به سوی کلیات حرکت شده. به نظرتان می توانیم در ادامه وارد جزییات بیشتری شوید و راه کارهای مناسب تری به نهاد حاکمیتی ارائه دهید؟
دکتر راغفر: همانطور که در ابتدا عرض کردم، امسال دوازدهمین سالی است که با عنوان «تولید» مزین می شود، ولی هر سال اوضاع از سال قبل بدتر می شود. این نشان داده است که میان سیاستگذاری کلان کشور و سیاستهای اجرائی فاصله وجود دارد. فرهنگستان در تلاش است تا این فاصله را پر کند و طبیعتاً این کار را باید عمدتا با نیروهای داخلی کشور و متخصصان و کارشناسانی که خوشبختانه در همه زمینه ها در داخل کشور وجود دارند، انجام دهد و از مشارکت آنها استفاده نماید. از این جهت، این کار برای سیاستگذاری در کشور بسیار مفیدست و فرصتی فراهم می آورد که امیدوار هستم مستدام و مستمر باشد و دانشگاهیان نیز بیش ازپیش به نقش فرهنگستان عنایت کنند.
همچنین امیدوار هستم وزارت علوم همکاری خودرا با فرهنگستان گسترش دهد. ما می توانیم فعالیتهای بسیار گسترده ای را برای همکاری فرهنگستان علوم با دانشگاه های کشور تعریف نماییم که تا حالا اجرائی نشده اند. این کارها هم به وزارت علوم و هم به کارشناسان، متخصصان و استادان دانشگاه ها کمک خواهدنمود و جامعه می تواند از این ظرفیت بزرگی که در کشور بدون استفاده مانده است، برای حل مشکلات و مسایل استفاده مفیدی بکند. یکی از مسئولیت های اصلی دانشگاه ها، کمک به حل مسایل و مشکلات اجتماعی است و دانشگاه برای همین به وجود آمده است. دانشگاه، بخش اندیشه ای و فکری جامعه است و با وجود ده ها هزار نیروی نخبه در دانشگاه های کشور، این ظرفیت می تواند بالفعل شود. امیدوار هستم این اقدام، مقدمه ای برای از بین رفتن گسست موجود بین نهادهای حامی علم در کشور، همچون فرهنگستان و وزارت علوم، باشد و دانشگاه ها، نهاد علم، سیاست گذاران و جامعه، ثمرات آنرا ببینند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب